İşverenlerin işe alım sürecinde yapay zeka kullanması durumunda kadın adayların işi alma ihtimalinin yükseldiğini biliyor muydunuz?
Monash ve Gothenburg Üniversitesi’nden üç araştırmacı, yaptıkları çalışmada (1), erkek egemen teknoloji sektöründe İK sorumlularının, cinsiyetlerini öğrendikleri adaylar arasında, kadınlara erkeklerden "önemli ölçüde daha düşük" puan verdiğini saptamış. İşe alım sürecinde yapay zeka (AI) kullanıldığında ise cinsiyet dağılımının değiştiği, hem başvuru hem de işe alımda, kadın oranının iki katından fazla arttığı gözlenmiş. Kısacası, insan yerine yapay zeka tarafından değerlendirilen başvurularda işe alımda daha az önyargı ortaya çıkmış ve işe alımda cinsiyet farkı azaltılarak adalet sağlanmış.
Bu, insan kaynakları yönetiminde yapay zekanın etkisine yalnızca küçük bir örnek. Yapay zeka yalnızca işe alımda değil, insan kaynaklarına dair tüm süreçlerde iş yerlerinin ve İK profesyonellerinin çalışma biçimini değiştiriyor. Bugün biz de İK’nın süreçleri kolaylaştırmak ve verimliliği artırmak için yapay zekadan nasıl faydalandığını ve bu adaptasyonun sektörün geleceğini nasıl şekillendirdiğini ele alacağız.
Keyifli okumalar!
Does Artificial Intelligence Help or Hurt Gender Diversity? Evidence from Two Field Experiments on Recruitment in Tech, Şubat 2023. Avery, Leibbrandt, Vecci. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4370805
İK’da Yapay Zekanın Yükselişi
Teknoloji benzeri görülmemiş bir hızla ilerlerken, insan kaynakları uygulamalarında yapay zekanın kullanımı da ciddi oranlarda yükseldi. Deloitte tarafından 2019’da yapılan bir araştırmaya göre, İK profesyonellerinin yüzde 64'ü çalışan kayıt yönetimi, bordro, işe alım, işe alım ve performans yönetimi gibi görevler için yapay zeka kullanıyordu. (2) Eightfold AI'ın 2022 tarihli talent raporunda ise bu rakamlar bir hayli değişmiş görünüyor. (3) Ankete katılan 250 insan kaynakları liderinin yüzde 78’i , çalışan kayıtları yönetimi; yüzde 77’si bordro işleme ve yan haklar yönetimi; yüzde 73’ü işe alım; yüzde 72’si performans yönetimi ve yüzde 69’u yeni çalışanların oryantasyon sürecinde yapay zekadan faydalandığını söylüyor.
Yapay zeka sistemlerinin entegrasyonu, İK ekiplerinin zaman ve kaynaklardan tasarruf etmelerini sağlayarak, daha stratejik görevlere ve çalışan bağlılığına odaklanmalarını sağladı.
Peki yapay zeka, insan kaynaklarına hangi alanlarda nasıl avantajlar sağlıyor?
1. İşe Alıma Yeni Bir Perspektif Sunuyor
Yapay zeka destekli işe alım araçları, işe alım ortamını değiştirdi. Artık İK uzmanları, makine öğrenimi algoritmalarından yararlanarak adayların özgeçmişleri, sosyal medya profilleri ve diğer online varlıklarından gelen büyük miktarda veriyi analiz edebiliyor. Buna ek olarak, yapay zeka sayesinde otomatik video görüşmeleri ayarlanabiliyor, dil becerileri değerlendirebiliyor ve hatta geçmiş verilere dayanarak adayın başarısı tahmin edilebiliyor. Bu veri odaklı yaklaşım, Forbes'a göre (4) bir yandan işe alım sürecinde oluşabilen önyargıyı en aza indiriyor, diğer yandan da işe alıma dair karar mekanizmasını destekleyerek kararların niteliğini artırıyor.
Ayrıca, çalışanın göreve başlama aşamasında ihtiyaç duyabileceği eğitimlerin yürütülmesi, belgelerinin doğrulanması, şirket yazılımlarına ve araçlarına erişiminin sağlanması gibi onboarding süreçlerinde de AI’dan faydalanılıyor.
2. Verimliliği Artırıyor
Yapay zeka, çalışanların performansını, davranışlarını ve katılımını izleyerek İK ekiplerine değerli içgörüler sağlıyor. E-postalar, sohbetler ve çalışma şablonları gibi verileri analiz ederek tükenmişlik, işten ayrılma ve hatta görevi kötüye kullanma belirtilerini tespit edebiliyor. Bu değerli içgörü ile İK ekipleri, küçük sorunları büyük problemler haline gelmeden fark etmelerine ve ele almalarına yardım ediyor.
Ayrıca yapay zeka destekli araçlar, çalışanların belirli görevlere ne kadar zaman harcadıklarına ilişkin veriler sağlayarak çalışanların üretkenliğini de takip edebiliyor. Böylece iş akışlarını optimize etmek ve iyileştirmek için de bolca fırsat elde edilmiş oluyor.
3. Çalışanın Potansiyelini Ortaya Çıkarıyor
Yapay zeka yalnızca şirketlerin doğru yeteneği bulmasına yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda mevcut çalışanların potansiyelini de en üst düzeye çıkarıyor. Yapay zeka tarafından geliştirilmiş performans yönetimi sistemleri, sürekli geri bildirim sunarak çalışanın becerilerine dair iyileştirilebilecek noktaları belirliyor ve en önemlisi de çalışana kişiselleştirilmiş eğitim ve aktivite önerileri sunuyor. Bu sayede, İK departmanları şirket içinde büyüme ve öğrenme kültürünü teşvik ediyor ve çalışanın da kendisini hedef odaklı biçimde geliştirmesine destek oluyor.
Forbes’un bu konuda tüm işletmelere önerisi (5); iş süreçlerini iyileştirmek ve çalışanları değişimi kucaklamaya teşvik etmek için onlara yapay zekayı kullanmayı öğretmek.
4. Karmaşık Görevleri Basitleştiriyor
Bugün yapay zekanın, standart İK işlerinin ötesinde, yakın zamana kadar yalnızca insan uzmanlığı ile kotarılabilen karmaşık görevleri de gerçekleştirebildiğini görüyoruz. Örneğin, yapay zeka algoritmaları, çalışan duyarlılığını değerlendirebiliyor, çalışanların yıpranma oranlarını ve iş gücündeki olası azalmayı öngörebiliyor ve ihtiyaç halinde iş gücünü yenileyecek değerli iç görüler sunabiliyor. Bu uygulamalar, İK profesyonellerini veriye dayalı kararlar almak konusunda güçlendirdiği için en nihayetinde kurumsal başarıyı da artırıyor. (6)
5. Maliyetleri Düşürüyor
Büyük verileri analiz edebildiği, tekrar eden ve zaman alan görevleri otomatikleştirebildiği, İK profesyonellerinin daha kolay strateji geliştirmesini sağladığı ve karar alma mekanizmasını güçlendirdiği için yapay zekanın tüm bu alanlardaki maliyetli çözümlerin yerini aldığını söyleyebiliriz.
McKinsey'in Küresel Yapay Zeka Araştırması’na göre (7), İK profesyonellerinin yüzde 27'si yapay zekanın maliyetlerini yaklaşık yüzde 10 oranında düşürdüğünü ve yüzde 23'si de yüzde 6 ila yüzde 10 arasında bir gelir artışı yaşadıklarını söylüyor.
Teknoloji ve İnsanın Dengesini Kurarken
Yapay zekanın İK departmanlarına ve iş yerlerine sunduğu değerli katkının yanında potansiyel risklerden de söz edebiliriz. Bunlar neler? Peki bu riskleri akılda tutarak insan dokunuşu ile teknoloji arasındaki denge nasıl kurulabilir?
1. Bazen İhtiyaçları Karşılayamıyor
The Guardian’ın haberleştirdiği Harvard Business School anketine göre (8), yapay zeka araçları kimi zaman nitelikli adayları da eliyor. Bu da yapay zekanın tek başına tüm çerçeveye hakim olamayacağının, ona bazen güvenilemeyeceğinin kanıtı. İK profesyonellerinin sonuçları doğru bir şekilde anlamak ve yorumlamak için verilerin arkasındaki nedenleri derinlemesine incelemesi gerekiyor. Bunun için de hala insanların sezgisine ve deneyimine ihtiyacımız var.
2. Yüksek Düzeyde Güvenlik Önlemi Gerektiriyor
Her dijital araç gibi yapay zeka araçları da veri gizliliği ve siber güvenlik riskleri barındırıyor. Artık iş yerlerine ait her türlü datanın depolamasında da AI kullanılmaya başlandığını düşünürsek, bu hassasiyetten ötürü IT departmanlarının şirketlerini korumak için her daim maksimum düzeyde güvenlik önlemi almak zorunda olduğunu söyleyebiliriz.
Aksi takdirde şirketleri; çalışanların güvenini kaybetmek, itibar yitirmek, beklenmedik davalarla karşılaşmak ve para cezası almak gibi bedeli ağır sonuçlar bekliyor.
3. İnsan Dokunuşunun Yerini Alamaz
Güvenlik konusunun ötesinde, yapay zeka, İK'da insanın yerini tamamen almaya hazır değil. Hatta bu yazıyı yazan canlı kanlı insanlar olarak biz hiçbir zaman hazır olmamasını diliyoruz. :’)
Her şeyden önce, çalışanlarla anlamlı ilişkiler kurmak ve geliştirmek, İK yönetiminin tamamen otomatikleştirilemeyecek çok önemli, hatta belki de en değerli işlevidir. İnsan kaynakları uzmanları, insan duygularını anlamak, empati yapmak ve içinde ‘bilinç’ olan kararlar vermek gibi yapay zekanın yapabildiklerinin ötesine geçen yeteneklere sahiptir.
Özetle…
Yapay zekanın İK üzerinde büyük bir etkisi olduğuna şüphe yok. Rutin işleri otomatikleştirmekten daha objektif karar vermeye, veri açısından zengin içgörüler sunmaktan şirketin verimliliği ile kazancını artırmaya kadar pek çok avantajı olan yapay zeka, tüm bu etkilerinin yanı sıra hala İK'daki insan faktörünün yerini alamıyor.
Bu nedenle hem şirketlerin hem de İK profesyonellerinin, yapay zekadan en büyük faydayı elde etmek için teknoloji ve insan dokunuşu arasında bir denge kurabilmesi şart.
Kaynaklar
1. Does Artificial Intelligence Help or Hurt Gender Diversity? Evidence from Two Field Experiments on Recruitment in Tech, Şubat 2023. Avery, Leibbrandt, Vecci. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4370805
2. Global Human Capital Trends - Leading the social enterprise: Reinvent with a human focus, 2019. Deloitte. https://www2.deloitte.com/content/dam/insights/us/articles/5136_HC-Trends-2019/DI_HC-Trends-2019.pdf
3. The Future of Work: Intelligent by Design, 2022. Eightfold AI. https://eightfold.ai/wp-content/uploads/2022_Talent_Survey.pdf
4. How Artificial Intelligence is Revolutionizing Recruitment, 2021. Forbes. https://www.forbes.com/sites/forbeshumanresourcescouncil/2021/06/16/is-ai-the-answer-to-recruiting-effectiveness/?sh=10dd363e2d7c
5. AI Is Forever Changing Our Jobs And Reinventing The Way We Work, 2023. Forbes. https://www.forbes.com/sites/markminevich/2023/03/31/ai-is-forever-changing-our-jobs-and-reinventing-the-way-we-work/?sh=9d406fe3c5e6
6. Technology is bridging the divide between HR and talent acquisition, 2023. Talent Tech Labs. https://talenttechlabs.com/blog/bridging-silos-trends-report/
7. AI proves its worth, but few scale impact, 2019. McKinsey. https://www.mckinsey.com/featured-insights/artificial-intelligence/global-ai-survey-ai-proves-its-worth-but-few-scale-impact
8. Finding it hard to get a new job? Robot recruiters might be to blame, 2022. The Guardian. https://www.theguardian.com/us-news/2022/may/11/artitifical-intelligence-job-applications-screen-robot-recruiters
Commentaires